Beleggen waar AI, Energie en Politiek elkaar kruisen
Hoewel AI en hernieuwbare energie al decennia in opmars zijn, hebben in de afgelopen jaren de ontwikkelingen op dat vlak pas echt een vlucht genomen. ChatGPT, dat eind 2022 werd gelanceerd, heeft de snelst groeiende groep gebruikers ooit in de geschiedenis van internettoepassingen voor consumenten1 en liet de wereld kennismaken met generatieve AI. Nu de concurrentie op het vlak van schone technologie verder toeneemt, raakt de transitie naar schone energie in een stroomversnelling door recordinvesteringen en de wereldwijd door overheden ingevoerde ondersteunende beleidsmaatregelen.2 Aangejaagd door de steeds heviger wordende concurrentie tussen de VS en China, oorlogen in Europa en het Midden-Oosten en de herstructurering van wereldwijde allianties, tekenen de snelle ontwikkelingen in AI en schone energie zich af tegen de achtergrond van de ernstigste geopolitieke onrust sinds de Koude Oorlog.
Beleggers zijn zich er in toenemende mate van bewust dat in de komende jaren AI, schone energie en geopolitiek wel eens vormgevend voor de wereldeconomie zouden kunnen zijn. Wat nog niet zo goed wordt onderkend, is hoe innig ze met elkaar verweven zijn. Jared Cohen en John Goldstein van Goldman Sachs delen zowel hun visie op welke manier deze enorme krachten elkaar overlappen en kruisen, als op een aantal opportuniteiten en risico's die zich voordoen terwijl zij naast elkaar tot ontwikkeling komen.
Wat is de overkoepelende beleggingshypothese die AI, energietransitie, en geopolitiek met elkaar verbindt?
Goldstein: Laten we beginnen met AI en energie. Gemiddeld genomen, wordt met het verwerken van een ChatGPT-query veel meer energie verbruikt dan met een zoekvraag in Google. Omdat naar verwachting het gebruik van generatieve AI in de komende jaren zal blijven toenemen, zal dit simpele feit tegen 2030 de vraag naar elektriciteit door datacentra die al dat dataverkeer verwerken, met 160% opdrijven.3 Vanuit het duurzaamheidsperspectief, mag men hopen dat aan die toegenomen vraag wordt voldaan door middel van schone, hernieuwbare elektriciteit. Om dat mogelijk te maken, zal het elektriciteitsnet moeten worden opgeschaald om het importeren en exporteren van schone energie mogelijk te maken. Nutsbedrijven zullen manieren moeten vinden om hun output van hernieuwbare elektriciteit stevig op te voeren en een consistente levering te garanderen. Er moeten vorderingen worden gemaakt in nieuwe ondersteunende technologieën, zoals batterijen met een hoge capaciteit. Ondertussen zullen gewapende conflicten de energieprijzen beïnvloeden en de zorgen omtrent levering aanwakkeren.
De wisselwerking tussen deze krachten kan zich op verschillende manieren manifesteren. AI mag dan veel van het energiesysteem vergen, het kan ook bijdragen leveren aan het vinden van oplossingen voor het efficiënter maken van datacentra en het elektriciteitsnet. De forse stijging in de vraag naar energie kan de overstap naar hernieuwbare bronnen versnellen, of kan ertoe leiden dat nutsbedrijven hun gebruik van makkelijk verkrijgbare fossiele brandstoffen op korte termijn verhogen. Waar AI, energie en geopolitiek kruisen, komen dit soort cruciale vragen telkens weer bovendrijven. Voor beleggers ligt de uitdaging in het inzicht verkrijgen in hoe het een en ander met elkaar verweven is, en het in kaart brengen van de implicaties daarvan voor hun beleggingen. Beleggers die in hun comfortzone blijven en zich concentreren op een enkel thema missen opportuniteiten en onderschatten de risico's.
Bron: Masanet et al (2020), Cisco, IEA, Goldman Sachs Global Investment Research, GS SUSTAIN. Per 28 april 2024.
Hoe ziet u de vraag naar elektriciteit door AI zich verder ontwikkelen, en wat kunnen landen doen om daaraan te voldoen en de concurrentie voor te blijven?
Cohen: Het eerste jaar nadat ChatGPT voor het publiek werd vrijgegeven, ging de aandacht van de wereld voornamelijk uit naar het tekort aan hoogwaardige chips en de gespecialiseerde processoren, beter bekend als Graphics Processing Units (GPUs, oftewel grafische kaarten). De moeilijkheden in die toevoerketens vlakken momenteel af.4 Het knelpunt waar we onze klanten steeds vaker over horen, betreft energie. Deze systemen verbruiken veel meer energie dan gebruikelijke op CPUs (centrale verwerkingseenheden) gebaseerde datacentra, en dat verbruikstraject van elektriciteit zal naar verwachting alleen maar groter worden. In vergelijking met de vorige generatie processoren met een verbruik van 700 watt, verbruiken sommige van de nieuwste processoren tot wel 1.200 watt aan energie per chip.5 Voorspeld wordt dat binnen 5 jaar maar liefst 50% van de werkbelasting in grootschalige datacentra van AI afkomstig is.6 Dit vereist een drastische heroverweging van ons hedendaagse computerlandschap. Grootschalige datacentra hebben al honderden miljarden dollars voor deze uitbreiding uitgetrokken.7 En dat is nog maar het begin.
Als het gaat om energie, zijn er manieren waarmee AI energiesystemen duurzamer kan maken en inefficiëntie kan verminderen. Maar om echt het voortouw te nemen, hebben de VS en andere landen een allesomvattende strategie nodig die de energieruimte innoveert maar tegelijkertijd ook verantwoordelijk gebruik maakt van binnenlandse energiebronnen, waaronder aardgas en hernieuwbare energie.
Het is duidelijk dat in de AI-revolutie een overvloed aan energie van wezenlijk belang is. Welke kansen en uitdagingen levert deze verwachte sterke groei in de vraag op voor beleggers?
Goldstein: Bij het onderzoeken van beleggingsmogelijkheden, is het nuttig om vast te stellen op welke gebieden innovatie en groei van wezenlijk belang zijn voor het slagen van de gehele onderneming. Voor de ontwikkeling van AI zal een forse toename in beschikbare elektriciteit nodig zijn alsmede het vermogen om die elektriciteit te leveren waar dat nodig is. Dit geldt met name voor hernieuwbare energie. Om deze doelstellingen te behalen, zijn veranderingen in het transportsysteem nodig. Vertaalt dit zich naar nieuwe manieren van transporteren, of vindt het opwekken verdeeld plaats? Een belangrijke vraag. Maar de noodzaak om beter gebruik te maken van het elektriciteitsnet is een ding dat zeker is. Het bouwen van een nieuwe manieren van transport is duur en kost tijd. Er wordt dus hard gewerkt aan het optimaliseren van het bestaande transportnetwerk.
De transitie naar schone energie zal zijn weerslag hebben op alle facetten van de traditionele energiemarkt. Nutsbedrijven spelen daarbij een centrale rol. Hoe gaan deze bedrijven, die van oudsher met een vlakke vraag en lange planningscycli hadden te maken, zich aan de groeiende vraag in realtime aanpassen? We hebben het hier wel over een transformatie van de bedrijfstak. Er zijn nutsbedrijven die hun zorgen hebben geuit over hun vermogen om aan de dringende behoefte aan verhoogde output tegemoet te komen. Zal een toegenomen vraag de uitbreiding van hernieuwbare energiebronnen en energieopslag versnellen? Vormt dit een aanjager voor innovatieve nieuwe bronnen voor schone, stevige energie? Of zal daardoor de rol van aardgas groter worden en lopen de decarbonisatieplannen van nutsbedrijven vertraging op? Bedenk bij deze vragen ook dat veel van de voornaamste spelers achter de snelle uitbreiding van AI - de grote technologiebedrijven - stevige ambities op het gebied van schone energie hebben. Dit kan van invloed zijn op hoe nutsbedrijven reageren.
Op welke manier zouden deglobalisering en de toegenomen nadruk die veel landen, waaronder de VS, leggen op het in de eigen behoefte kunnen voorzien en het opvoeren van binnenlandse productie, de ontwikkeling van AI en schone energie kunnen beïnvloeden?
Cohen: De wereldeconomie raakt steeds verder verdeeld. China volgt een model van “dubbele circulatie”8 om een leiderspositie in cruciale technologieën te verwerven en zelfvoorzienend te worden. Het Westen daarentegen probeert de toevoerketens van risico's te ontdoen en daarbij haar eigen technologische voorsprong ten opzichte van China te behouden, met name ten aanzien van AI. Deze tendens is een blijvertje.
Het feit dat deze evolutie al vanaf het begin als geopolitiek relevant werd aangemerkt, onderscheidt het van de golf gedurende de afgelopen twee decennia. We zagen dat de vraag naar chips groter werd en de uitbreiding van digitale infrastructuur toenam omdat overheden overal ter wereld het soevereine AI-model nastreefden door middel van veerkrachtige, zelfvoorzienende toevoerketens.
De economische verdeling houdt direct verband met de tendensen die we in AI en energie waarnemen. Indien de vraag naar energie door AI-systemen blijft toenemen, bestaat de uitdaging voor de VS uit het feit dat hun energiesysteem in de loop van decennia is opgebouwd en niet in de loop van maanden of zelfs een paar jaar. Amerika zal deze problemen het hoofd moeten bieden. Dit betekent onder andere dat het hervormingen op federaal en staatsniveau zal moeten toestaan waarmee de capaciteit op een duurzamere manier kan worden uitgebreid om de benodigde investering en uitbreidingen mogelijk te maken.
Goldstein: Willen we tegemoet komen aan de toegenomen vraag naar elektriciteit waarbij de nadruk ligt op schone energie, dan zullen we uiteindelijk niet aan de stuwende en aantrekkende krachten van geopolitiek ontkomen. Als de VS hun economie blijft ontkoppelen en het lastiger maakt om bij China in te kopen, kan het dan een stevig alternatief realiseren? Dit is wat met de Amerikaanse Inflation Reduction Act wordt beoogd. De beslissing voor binnenlands herstel en om lager geprijsde producten van elders te blokkeren, kan ook de inflatiedynamiek beïnvloeden, met name ten aanzien van schone energie.
Omdat de ontwikkeling van AI en schone energie overal ter wereld plaatsvindt maar in een verschillend tempo, is de vraag: hoe beïnvloeden deze verschillen de plaats waar de investeringsopportuniteiten zich voordoen?
Goldstein: In eerste instantie zagen we duurzaamheidsgerelateerde productieprocessen op plaatsen waar er sprake was van concurrentievoordeel ten aanzien van overvloedige, stabiele en goedkope schone energie. Denk daarbij bijvoorbeeld aan het noorden van Zweden. Daar zijn twee van de grootste industriële projecten ter wereld gebouwd voor de productie van accu's en groen staal, grotendeels vanwege de toegang tot goedkope energie uit waterkracht. Een tech-gigant doet onderzoek naar het gebruik van kernenergie ten behoeve van datacentra. Als de bronnen van overvloedige schone energie eenmaal zijn opgeschrokt, zou de nadruk zich kunnen verleggen naar elektriciteitsinterconnectoren die het importeren en exporteren van elektriciteit mogelijk maken.
Cohen: Voor het aanwenden van de kracht van AI is een van de grootste infrastructuuruitbreidingen in de historie van de mensheid nodig. De schaal van de ambitie is buitengewoon, maar dat geldt ook voor de kansen. En wie dit voor elkaar krijgt, zou nog wel eens vele decennia de bepalende factor kunnen zijn in de toekomstige economische groei, geopolitiek en vooruitgang.
Op dit moment vormen de betrouwbaarheid en omvang van de levering van energie een grotere zorg voor de exploitanten van AI-datacentra dan de energieprijs. Wanneer de AI-chips eenmaal werkzaam zijn, wordt daarmee het grootste deel van de exploitatiekosten van een datacentrum terugverdiend. Wanneer deze chips onvoldoende worden benut, zou het echter zo kunnen zijn dat de tijd dat zij niet worden benut voor de exploitanten duurder uitpakt dan forse stijgingen in de energieprijs.9 Daarmee staat men voor een uitdaging in het beheer van deze systemen op pure hernieuwbare energie zoals zonne- en windenergie. De zekerheid van energielevering kan immers met de tijd van het jaar of zelfs met het tijdstip van de dag variëren. Voor exploitanten van datacentra die alleen hernieuwbare energie willen gebruiken, vormen korte stiltes waarin geen wind- of zonne-energie kan worden geproduceerd, een grote uitdaging.
Voorlopig bieden in die gevallen hybride oplossingen een uitweg voor de problemen in de levering van energie. Vooruitkijkend naar de datacentra op gigawatt-schaal die nodig zijn voor het trainen van de volgende generatie grote talenmodellen, betreffen de grote vragen wie deze centra gaat bouwen en waar. De VS heeft daarvoor goede kaarten in handen, maar het zal snel moeten handelen met de bouw van installaties om nieuwe energie op te wekken.
De meeste mensen wonen momenteel in een land met een nationale AI-ontwikkelingsstrategie. Veel landen hebben ook een plan voor schone energie. De effecten van deze twee revoluties zullen echter niet overal hetzelfde zijn. De ontwikkelde markten, bijvoorbeeld, zullen naar verwachting gemiddeld meer productiviteitswinst boeken met de implementatie van AI dan opkomende markten.10 Welke zorgen spelen er rond het feit dat AI en schone energie de ongelijkheid verergeren, en hoe beïnvloedt dit de ontwikkeling daarvan?
Cohen: De energie die nodig is voor nieuwe AI-systemen vergroot de kloof tussen de ontwikkelde landen en de ontwikkelingslanden. Dat komt omdat de nieuwe hoogvermogende, op gigawatt-schaal opererende datacentra voornamelijk in de hoogontwikkelde landen zoals de VS zullen staan, of in opkomende markten die een uitermate goede toegang hebben tot kapitaal en energie en die flexibele regelgeving hebben zoals de Soennitische Golfstaten.
Over het algemeen zullen de investeringen zich naar de ontwikkelde landen verleggen, waarmee de kloof tussen het gebruik van energie door ontwikkelde en door ontwikkelingslanden mogelijk nog groter wordt. Deze uiteenwijking is echter niet onontkoombaar. Veel landen zullen deze problemen proberen het hoofd te bieden door nieuwe associaties op het gebied van technologie aan te gaan, ook in het Globale Zuiden. Microsoft en G42 bijvoorbeeld, een in de Verenigde Arabische Emiraten gevestigde technologiegroep, werken samen met de Keniaanse overheid om in het Oost-Afrikaanse land een door aardwarmte aangedreven datacentrum te bouwen.11
Goldstein: Als door de vraag vanuit AI en door onvoldoende levering een forse stijging in energieprijzen wordt veroorzaakt waardoor huishoudens met een laag inkomen worden geraakt, zal dit waarschijnlijk overal ter wereld, maar met name in landen die al met een hogere inflatie te kampen hebben, politiek onhoudbaar zijn. AI heeft het potentieel om de wereldwijde economische output op te voeren,12 maar dit zal waarschijnlijk niet gelijkmatig over de wereld plaatsvinden. Het vermogen om door middel van technologie vele taken te automatiseren, kan voor veel werknemers een zegen zijn. Hierdoor kunnen ze doorstromen naar beterbetaalde banen. Er blijft echter een risico aanwezig dat ontslagen werknemers moeite kunnen hebben met het vinden van werk in de nieuwe economie. Dit kan de tempo afremmen waarin AI en schone energie zich in de toekomst ontwikkelen.
1 Reuters. Per 2 februari 2023.
2 BloombergNEF. Per 30 januari 2024.
3 Goldman Sachs Global Investment Research. Per 14 mei 2024.
4 CNBC. Per 27 juli 2023.
5 Forbes. Per 20 juni 2024.
6 Structure Research, JLL, CBRE, EY-Parthenon Research and Analysis.
7 Fortune. Per 30 april 2024.
8 Financial Times. Per 16 december 2020.
9 SemiAnalysis. Per 4 december 2023.
10 Goldman Sachs Global Investment Research. Per 13 mei 2024.
11 Microsoft. Per 22 mei 2024.
12 Goldman Sachs Global Investment Research. Per 5 april 2023.
