Geld inzetten op CO2-vermindering: Klimaatbeleggen in de reële economie

De transitie naar een CO2-arme economie creëert beleggingsopportuniteiten in verschillende waardeketens. Door inzicht te hebben in de uitdagingen die bedrijven met een grote uitstoot kennen bij het reduceren van de CO2-uitstoot, kunnen ondernemingen worden geïdentificeerd die hierin daadwerkelijk vooruitgang boeken en de oplossingen die zij daarvoor nodig hebben.

Voornaamste bevindingen

Klimaatbeleggen 2.0

Beleggers zijn er zich in toenemende mate van bewust dat voor het verlagen van de CO2-uitstoot, sectoren met de hoogste uitstoot kapitaal nodig hebben. Dit is een trendverschuiving ten opzichte van de begintijd van duurzaam beleggen, toen veel beleggers zich richtten op minder CO2 uitstotende sectoren.

Herkennen van belangrijke signalen

Bij het identificeren van de opportuniteiten die de transitie naar een CO2-arme wereld biedt voor beleggers, met name in industrieën waarin de transitie moeilijk te verwezenlijken is, moeten aanwijzingen dat bedrijven vooruitgang boeken op belangrijke gebieden zoals CO2-efficiëntie, worden onderscheiden van niet relevante gegevens.

Grondige kennis van de markt

Om te kunnen profiteren van de beleggingsopportuniteiten die de transitie naar een CO2-arme economie biedt, is het van belang de voordelen ervan te onderkennen. Blindstaren op labels als “groen” of “duurzaam” is daarbij niet voldoende.

Inzicht in de uitdagingen

De beoordeling van CO2-intensieve sectoren om inzicht te krijgen in de problemen die zij ondervinden bij het reduceren van hun CO2-uitstoot, kan helpen ondernemingen te identificeren die daadwerkelijk vooruitgang boeken met geloofwaardige plannen voor het verminderen van de CO2-uitstoot en de oplossingen die zij nodig hebben.

Op weg naar transitie

Een beleggingspartner met ervaring in het vinden van een weg door de economische transitie en die beschikt over kennis van uiteenlopende markten en activaklassen, kan klimaatbeleggers bijstaan bij het behalen van financieel rendement en het hebben van een positieve impact op het milieu.

De transitie naar een CO2-arme economie gaat over meer dan alleen windmolens en zonnepanelen. Hoewel de ontwikkeling van schone, hernieuwbare energiebronnen een belangrijk onderdeel vormt van een duurzamere wereldeconomie, vormt het niet de gehele oplossing. Voor het verlagen van de uitstoot van broeikasgassen om de opwarming van de aarde een halt toe te roepen, is de medewerking vereist van de bedrijven die het meest verantwoordelijk zijn voor de uitstoot en moeten de sectoren waarin dit het moeilijkste te realiseren is, zoals de landbouw, bouwsector, zware industrie en vervoer, veranderen.¹

Beleggers zijn er zich in toenemende mate van bewust dat voor het verlagen van de CO2-uitstoot, sectoren met de hoogste uitstoot - zoals de cement-, chemische en staalindustrie - kapitaal nodig hebben. Dit is een trendverschuiving ten opzichte van de begintijd van duurzaam beleggen, toen veel beleggers zich richtten op minder CO2 uitstotende sectoren, die als meer milieuvriendelijk werden gezien. Dit heeft geleid tot meer aandacht voor toekomstgerichte "transitie" en "verbetering" strategieën, waarbij meer wordt belegd in bedrijven waarvan wordt verwacht dat ze hun bedrijfsvoering en producten op aspecten van milieu-, sociaal en goed bestuur (ESG) zullen verbeteren. Hoewel het vermogen onder beheer bij fondsen in deze categorie momenteel nog slechts een klein deel vormt van het totale vermogen onder beheer bij ESG-fondsen, verwacht Goldman Sachs Global Investment Research dat dit snel zal veranderen.²

Bij het identificeren van de opportuniteiten die de transitie naar een CO2-arme wereld biedt voor beleggers, met name in industrieën waarin de transitie moeilijk te verwezenlijken is, moeten aanwijzingen dat bedrijven vooruitgang boeken op belangrijke gebieden zoals CO2-efficiëntie, worden onderscheiden van niet relevante gegevens. Een toekomstgerichte benadering, die meerjarige duurzaamheidsambities, inkomstenbronnen, plannen voor aanwending van kapitaal en afstemming van uitgaven aan duurzaamheidsdoelstellingen van bedrijven omvat, kan beleggers helpen bij het identificeren van leiders op transitiegebied. Hoewel grote uitstoters met geloofwaardige plannen voor hun transitie de beste mogelijkheden bieden voor het verlagen van de CO2-uitstoot, moeten beleggers zich evenwel realiseren dat beleggen in deze ondernemingen de CO2-afdruk van hun eigen portefeuilles op de korte termijn kan vergroten.

Gezien de complexiteit van de transitie naar een CO2-arme economie, denken we dat een flexibele benadering, die verschillende beleggingsvormen omvat in meerdere waardeketens, de beste manier is om de opportuniteiten die de publieke en onderhandse markten bieden te benutten. Dit kan in aanvulling komen op allocaties aan aanbieders van groene oplossingen, aangezien deze kleine en middelgrote ondernemingen - vaak in particuliere handen - ondernemingen kunnen helpen hun plannen voor de vermindering van hun uitstoot te verwezenlijken.

Identificeren van opportuniteiten

Teneinde te profiteren van de opportuniteiten die de transitie naar een CO2-arme economie beleggers biedt, is het noodzakelijk de voordelen ervan te onderkennen. Blindstaren op labels als “groen” of “duurzaam” is daarbij niet voldoende. Beleggers dienen grondig inzicht te hebben in de voornaamste markten, waardoor ze in staat zijn de vraag van ondernemingen en overheden naar nieuwe klimaatoplossingen en de reactie van ondernemers die deze aandragen te herkennen. Gezien de systemische aard van de transitie, kunnen beleggingsopportuniteiten zich aandienen in verschillende regio's en sectoren en in meerdere schakels in de toeleveringsketen, van start-ups tot multinationals. Bij het vinden van de beste mogelijkheden moet worden bedacht of een bepaalde technologie op het punt van doorbreken staat, wat er nodig is om deze grotere toegang te laten vinden en bij welke baten/kostenverhouding deze algemeen aanvaard zal worden.

De huidige klimaatreactie van overheden, bedrijfsleven en beleggers over de hele wereld richt zich voornamelijk op het beperken van de impact van de mens op het milieu door het verminderen van broeikasgassen en ervoor te zorgen dat de wereld tegen 2050 CO2-neutraal is. Deze pogingen omvatten alles van hernieuwbare energie en elektrische voertuigen tot duurzame consumptie en afvalbeheer.

Sinds kort richt de aandacht zich meer op het helpen van ondernemingen en gemeenschappen zich aan te passen aan het veranderende klimaat en het vergroten van hun weerstand. Dit zou beleggers volgens Goldman Sachs Global Investment Research ertoe kunnen brengen op zoek te gaan naar mogelijkheden waarbij vermindering en aanpassing samenkomen, op zulke terreinen als biodiversiteitsbeheer, infrastructuur en de circulaire economie.³

Beleggen op raakvlakken

De opkomst van kunstmatige intelligentie (AI) en de verschuiving naar schone energie zijn twee van de belangrijkste elementen die de wereldeconomie de komende jaren zullen kenmerken. Zij laten tevens zien hoe beleggers opportuniteiten kunnen vinden door CO2-intensieve ondernemingen tegen het licht te houden om te zien waar hun pijnpunten liggen bij het reduceren van hun uitstoot. Inzicht hierin kan helpen ondernemingen te identificeren die daadwerkelijk vooruitgang boeken bij het opstellen van geloofwaardige plannen voor het reduceren van hun uitstoot en de oplossingen die zij nodig hebben om deze te verwezenlijken.

AI is afhankelijk van een enorme en constante energievoorziening. Het verwerken van een ChatGPT-vraag vereist bijvoorbeeld veel meer energie dan een gewone Google-zoekopdracht. Tegen 2030 zal dit simpele feit en de verwachte versnelde toename van generatieve AI de vraag naar energie van de datacentra die al deze verzoeken verwerken met 160% doen toenemen.⁴ Dit houdt in dat de beschikbare energievoorziening een remmende werking kan hebben op de AI-revolutie, wat alle ondernemingen in de waardeketen, van startups tot wereldwijde techbedrijven, zal raken.

Eén manier waarop dit ondervangen kan worden, is datacentra energie-efficiënter te maken. Zowel beursgenoteerde als particuliere bedrijven zijn al jaren bezig een oplossing voor dit probleem te vinden, zoals door geïntegreerde controlesystemen die het energieverbruik nodig voor het koelen van datacentra optimaliseren, hun weerstand vergroten en de kwetsbaarheid voor niet geplande downtime verkleinen. Dergelijke oplossingen zullen van essentieel belang worden omdat het grootste deel van de exploitatiekosten van een datacentrum wordt terugverdiend wanneer de AI-chips draaien. Als deze chips onvoldoende worden gebruikt, kan stilstand nog duurder uitvallen voor de exploitanten dan een scherpe stijging in de energiekosten.⁵

Ontwikkelen van circulaire oplossingen

Afvalbeheer vormt een andere ingewikkelde uitdaging voor bijna elke sector van de economie, van de landbouw tot de bouw en van de industrie tot vrije-tijdsbesteding en gezondheidszorg.⁶ Afval vormt op drie manieren een bedreiging voor het milieu: vervuiling, verlies van biodiversiteit en uitstoot van broeikasgassen. De Verenigde Naties heeft gewaarschuwd dat het niet ondernemen van actie op het gebied van afvalbeheer een hoge prijs zal hebben voor de volksgezondheid, de economie en het milieu. De VN heeft opgeroepen tot het verkleinen van de afvalstromen, verbeterd afvalbeheer en een circulaire benadering van de economie, waarbij de hoeveelheid afval wordt verminderd en het duurzaam gebruik van natuurlijke hulpbronnen wordt vergroot.⁷

Een toenemend aantal bedrijven past al circulaire oplossingen toe op het raakvlak tussen afval en energie. Zo kan het converteren van afval tot “biogas,” of hernieuwbaar aardgas, helpen de uitstoot van broeikasgassen door vuilnisbelten te verminderen en huishoudens en bedrijven voorzien van een hernieuwbare bron van energie. Door dergelijke oplossingen wordt de markt steeds groter; zo zal de productie van biogas naar verwachting tot en met 2028 stijgen met 32%.⁸ Deze groei biedt beleggers de mogelijkheid te beleggen in de aanbieders van dergelijke oplossingen en in de ondernemingen die ze invoeren om zo hun CO2-uitstoot te verminderen.

Een andere breed toegepaste circulaire technologie waarbij organisch afval wordt omgezet in biogas, is anaërobe vergisting, waarbij bacteriën organisch materiaal afbreken door de afwezigheid van zuurstof. Bij dit natuurlijke proces komt methaan vrij, een krachtig broeikasgas dat verantwoordelijk is voor minstens een kwart van de huidige opwarming van de aarde.⁹ Door organisch afval te converteren in een verzegelde “reactor,” houden ondernemingen het weg van vuilnisbelten en vangen zij het biogas op om te verkopen als hernieuwbare energiebron. Het vaste materiaal dat na de vergisting overblijft, kan worden verkocht als natuurlijke mest of gebruikt worden als ligstro.¹⁰

Transitieactiviteiten

Hoewel targets en doelstellingen ten aanzien van klimaatverandering vaak een datum in de toekomst noemen, zoals netto-nul CO2-uitstoot in 2050, vinden activiteiten om de transitie naar een CO2-arme economie in gang te zetten nu al plaats. Investeringen op dit gebied nemen steeds meer toe, nu beleggers, het bedrijfsleven en overheden elkaar proberen af te troeven bij het vinden van nieuwe groeimogelijkheden. Investeringen in de energietransitie zijn in 2023 wereldwijd toegenomen tot US$ 1,8 biljard, 17% hoger dan het jaar daarvoor.¹¹

Bedrijven die klimaatoplossingen aandragen, zijn volop bezig technologieën te ontwikkelen op zulke uiteenlopende gebieden als geavanceerde batterijen, biobrandstoffen, emissie-arme bouwmaterialen, duurzame landbouw en groen staal. Hoewel niet al deze bedrijven, waarvan vele nog in particuliere handen zijn, wereldspelers zullen worden, kunnen zij wel deel gaan uitmaken van de toeleveringsketen van grotere ondernemingen en zo verder groeien. Naar onze mening zijn verschillende van de ondernemingen die deze oplossingen toepassen als onderdeel van geloofwaardige transitieplannen, momenteel ondergewaardeerd, en zij die daarbij succesvol zijn, zouden zich weleens kunnen ontwikkelen tot de leiders van de nieuwe duurzame economie.

Al deze activiteiten bieden opportuniteiten aan beleggers die beschikken over het inzicht om dit te onderkennen en het vernuft om hun kapitaal op de juiste wijze aan te wenden. Een beleggingspartner met ervaring in het vinden van een weg door de wereldwijde economische transitie en die beschikt over diepgaande kennis van uiteenlopende markten en activaklassen, kan klimaatbeleggers bijstaan bij het realiseren van hun tweeledige doelstelling van het behalen van financieel rendement en het hebben van een positieve impact op het milieu.

^1. In een baanbrekend rapport over de opwarming van de aarde heeft het Intergovernmental Panel on Climate Change van de VN de complexiteit van de transitie naar een CO2-arme economie onderstreept en benadrukt dat het behalen van een essentiële klimaatdoelstelling – het beperken van de opwarming van de aarde tot 1,5°C – een “snelle en vergaande” transitie vergt in de landbouw, energie, industrie, gebouwen, transport en stedenbouw. Zie “Special Report on Global Warming of 1.5°C,” IPCC. 8 oktober 2018
^2. “Navigating Sustainable Investing Uncertainty and Opportunity in 2024,” Goldman Sachs Global Investment Research. 2 januari 2024. Dit segment vertegenwoordigt 3% à 4% van het totale vermogen onder beheer bij ESG-gerichte fondsen. De nadruk op de reële economie is met name goed zichtbaar in "verbetering"-fondsen, die van oudsher twee keer zoveel blootstelling kennen aan fossiele brandstoffen als het gemiddelde ESG-fonds. Het in dit rapport besproken universum van transitie- en verbeteringsfondsen omvat artikel 8 en 9 fondsen waarvan de namen termen bevatten als “transition,” “Paris-aligned,” “decarbonization” en “improver”. Daarnaast zijn er ook steeds meer klimaattransitiefondsen die beleggen in ondernemingen die hun bedrijfsstrategie afstemmen op de transitie naar een lage CO2-uitstoot. Het vermogen onder beheer van deze fondsen nam volgens Morningstar in 2023 met 25% toe tot US$ 210 miljard. Zie “Investing in Times of Climate Change: 2023 in Review,” Morningstar. April 2024.
^3. “GS SUSTAIN: Adaptation: Physical Risk, Financial Risk, Opportunity,” Goldman Sachs Global Investment Research. 10 januari 2024.
^4. “AI is poised to drive 160% increase in data center power demand,” Goldman Sachs Global Investment Research. 14 mei 2024.
^5. “GPU Cloud Economics Explained – The Hidden Truth,” SemiAnalysis. 4 december 2023.
^6. “Beyond an Age of Waste: Turning Rubbish Into a Resource,” United Nations Environment Programme. Februari 28, 2024. Daarnaast produceren steden wereldwijd meer dan 2 miljard kubieke meter vast afval per jaar.
^7. Idem
^8. “Renewables 2023: Analysis and Forecasts to 2028,” International Energy Agency. Januari 2024.
^9. “Methane,” UNEP website. 26 mei 2024.
^10. “How Does Anaerobic Digestion Work,” US Environmental Protection Agency website. 26 mei 2024.
^11. “Energy Transition Investment Trends 2024,” BloombergNEF. 30 januari 2024. Elektrisch vervoer nam met US$ 634 miljard het grootste deel van deze uitgaven voor zijn rekening, gevolgd door hernieuwbare energie met US$ 623 miljard.

Auteur(s)

Luke Barrs

Managing Director in Fundamental Equity, Goldman Sachs Asset Management

James Norman

Global Head of Sustainable Investing Client Strategy

Letitia Webster

Head of Sustainability for Private Investing

Terug naar boven

Start het gesprek

Neem contact op met Goldman Sachs Asset Management om uw behoeften nader te bespreken.

Risico-overwegingen en Informatie

Milieu-, sociale en goed bestuur (environment, social and governance of ESG)-strategieën kunnen risico’s nemen of blootstellingen elimineren die in andere strategieën of algemene marktbenchmarks wel aanwezig zijn. Hierdoor kan de beleggingsprestatie afwijken van die van deze andere strategieën of marktbenchmarks. ESG-strategieën zijn onderhevig aan dezelfde risico’s die zijn verbonden aan de beleggingsklassen waarin ze beleggen. Daarnaast is het mogelijk dat de vraag in bepaalde markten of sectoren waarop een ESG-strategie zich richt, zich niet ontwikkelt zoals voorspeld of zich langzamer ontwikkelt dan voorzien. Alle in dit document opgenomen verwijzingen naar ESG-kenmerken, meningen, beoordelingen, claims of anderszins (i) zijn gebaseerd op en beperkt tot de overwegingen van specifieke ESG-eigenschappen of criteria die worden geassocieerd met een product, uitgevende instelling of dienst en niet met hun bredere of volledige ESG-profiel, en tenzij anders vermeld, (ii) kunnen deze beperkt zijn tot een beoordeling op een specifiek moment en niet de bredere levenscyclus van het product, de uitgevende instelling of de dienst in aanmerking nemen en (iii) houden geen rekening met de potentieel schadelijke gevolgen voor ESG voortvloeiend uit of verband houdend met het product, de uitgevende instelling of de dienst.

Any ESG characteristics, views, assessments, claims or similar referenced herein (i) will be based on, and limited to, the consideration of specific ESG attributes or metrics related to a product, issuer or service and not their broader or full ESG profile, and unless stated otherwise, (ii) may be limited to a point of time assessment and may not consider the broader lifecycle of the product, issuer or service, and (iii) may not consider any potential negative ESG impacts arising from or related to the product, issuer or service.

Hedgefondsen en andere private beleggingsfondsen (gezamenlijk: 'alternatieve beleggingen') zijn minder gereguleerd dan andere soorten gebundelde ('pooled') beleggingsinstrumenten, zoals beleggingsfondsen. Alternatieve beleggingen kunnen hoge tarieven in rekening brengen, waaronder 'incentive fees' die gebaseerd zijn op een percentage van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde winst; het netto rendement kan voor een belegger aanzienlijk verschillen van het daadwerkelijk rendement. Dergelijke tarieven kunnen alle of een belangrijk deel van de handelswinsten van alternatieve beleggingen afromen. Er bestaat voor alternatieve beleggingen geen verplichting om periodiek informatie over de prijsstelling of waardering te verschaffen. Beleggers beschikken gewoonlijk over beperkte rechten met betrekking tot hun beleggingen, zoals beperkte stemrechten en beperkte deelname aan het beheer van dergelijke alternatieve beleggingen.

Alternatieve beleggingen maken vaak gebruik van hefboomfinanciering en andere beleggingspraktijken, die uiterst speculatief van aard zijn en een hoge mate van risico met zich meebrengen. Dergelijke praktijken kunnen de volatiliteit van de resultaten en het risico van verlies van de belegging vergroten, waaronder het verlies van het volledige bedrag van de inleg. Er kan sprake zijn van strijdige belangen tussen de alternatieve belegging en de aanbieders daarvan, met inbegrip van Goldman Sachs en aan haar gelieerde partijen. Participaties in alternatieve beleggingen kunnen daarnaast in hoge mate illiquide zijn en zijn over het algemeen niet overdraagbaar zonder de toestemming van de sponsor. Bovendien wordt de overdracht beperkt door de toepasselijke effecten- en belastingwetgeving.

Strijdige belangen
Er kan sprake zijn van strijdige belangen tussen de alternatieve belegging en de aanbieders daarvan, met inbegrip van Goldman Sachs en aan haar gelieerde partijen. Deze activiteiten en belangen omvatten potentieel meervoudige belangen op het gebied van advies, transactie en andere belangen in effecten en instrumenten, die mogelijk gekocht of verkocht worden door de Alternatieve Belegging. Beleggers dienen zich hiervan bewust te zijn; meer informatie over mogelijke strijdige belangen staat vermeld in de aanbiedingsdocumentatie voor de alternatieve belegging.

Verwijzingen naar indices, benchmarks en andere maatstaven voor relatieve marktprestatie over een bepaalde periode zijn uitsluitend ter informatie opgenomen en impliceren niet dat de portefeuille een vergelijkbaar resultaat zal boeken. De samenstelling van de index geeft niet noodzakelijkerwijs de manier weer waarop de portefeuille is opgebouwd. Hoewel een adviseur ernaar streeft een portefeuille samen te stellen met gepaste risico- en rendementskenmerken, kunnen de karakteristieken van de portefeuille afwijken van die van de benchmark.

De in dit document opgenomen economische en marktvooruitzichten geven een aantal veronderstellingen en beoordelingen weer, zoals deze bestonden op de datum van dit document en kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. In deze prognoses wordt geen rekening gehouden met specifieke beleggingsdoelstellingen en -beperkingen, noch met de fiscale en financiële omstandigheden of andere behoeften van afzonderlijke klanten. De feitelijke gegevens zullen afwijken en worden hier mogelijk niet weergegeven. Deze prognoses zijn onderhevig aan een hoge mate van onzekerheid die de feitelijke resultaten kan beïnvloeden. Deze prognoses moeten dan ook louter worden beschouwd als representatief voor een uitgebreide reeks van mogelijke uitkomsten. Deze prognoses worden gegeven op basis van veronderstellingen, zijn onderhevig aan belangrijke herzieningen en kunnen aanzienlijk veranderen in geval van veranderingen in de economische en marktomstandigheden. Er rust op Goldman Sachs geen verplichting om deze prognoses te actualiseren of aan te passen. De in dit document opgenomen casestudy's en voorbeelden zijn uitsluitend bedoeld ter informatie.

DIT DOCUMENT VORMT GEEN AANBOD OF UITNODIGING IN ENIG RECHTSGEBIED WAARIN OF AAN ENIG PERSOON AAN WIE DIT NIET TOEGESTAAN OF ONRECHTMATIG ZOU ZIJN.

Alvorens te beleggen dienen beleggers zich te vergewissen van alle toepasselijke wettelijke en belasting- en valutavoorschriften in de landen waarvan zij ingezetenen zijn of waar zij hun woon- of verblijfplaats hebben.

Dit document wordt uitsluitend verstrekt ter informatie en mag niet worden beschouwd als beleggingsadvies of als een aanbod of aanbeveling om effecten te kopen of te verkopen. Dit document is niet bedoeld om als algemene beleggingsgids of als basis voor specifieke beleggingsadviezen te worden gebruikt en bevat geen impliciete of expliciete aanbevelingen ten aanzien van de manier waarop een klantaccount moet of zou moeten worden beheerd, aangezien de geschiktheid van een beleggingsstrategie afhangt van de individuele beleggingsdoelstellingen van de klant.

In dit document worden algemene marktactiviteiten, trends in de sector of bedrijfstak en andere algemene economische, markt- of politieke omstandigheden besproken; het mag niet worden beschouwd als onderzoek of beleggingsadvies. Dit document is opgesteld door Goldman Sachs Asset Management en betreft geen onderzoek noch een product van Goldman Sachs Global Investment Research (GIR). Het is niet opgesteld in overeenstemming met de toepasselijke wettelijke voorschriften die bedoeld zijn om de onafhankelijkheid van financiële analyses te bevorderen en is niet onderhevig aan een handelsverbod na de verspreiding van financieel onderzoek. De in dit document opgenomen visies en meningen kunnen afwijken van de visies en meningen van Goldman Sachs Global Investment Research of andere afdelingen of divisies van Goldman Sachs en aan hen gelieerde ondernemingen. Beleggers wordt aangeraden hun financiële adviseurs te raadplegen voordat ze effecten kopen of verkopen. Deze informatie is mogelijk niet langer actueel; Goldman Sachs Asset Management is niet verplicht om updates of wijzigingen te verstrekken.

De in dit document opgenomen visies en meningen zijn uitsluitend bedoeld ter informatie en vormen geen aanbeveling van Goldman Sachs Asset Management om aandelen te kopen, te verkopen of aan te houden. De visies en meningen zijn actueel per de datum van dit document en zijn aan veranderingen onderhevig. Ze mogen niet worden beschouwd als beleggingsadvies.

Afzonderlijke portefeuillebeheerteams van Goldman Sachs Asset Management kunnen opvattingen en meningen hebben en/of beleggingsbeslissingen nemen die, in bepaalde gevallen, niet altijd overeenkomen met de in dit document weergegeven opvattingen en meningen.

This material is for informational purposes only. It has not been, and will not be, registered with or reviewed or approved by your local regulator. This material does not constitute an offer or solicitation in any jurisdiction. If you do not understand the contents of these materials, you should consult an authorised financial adviser.

Verenigde Staten: dit materiaal wordt in de Verenigde Staten aangeboden en is goedgekeurd door Goldman Sachs Asset Management, L.P. en Goldman Sachs & Co. LLC, die als beleggingsadviseurs staan ingeschreven bij de Securities and Exchange Commission.

Verenigd Koninkrijk: in het Verenigd Koninkrijk vormt dit document een financiële promotie die is goedgekeurd door Goldman Sachs Asset Management International, welke in het Verenigd Koninkrijk beschikt over een vergunning en onder toezicht staat van de Financial Conduct Authority.

Europese Economische Ruimte (EER): deze marketingcommunicatie wordt verspreid door Goldman Sachs Asset Management B.V., onder meer via hun vestigingen (‘GSAM BV’). GSAM BV beschikt over een vergunning en staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (Vijzelgracht 50, 1017 HS, Amsterdam, Nederland) als beheerder van alternatieve beleggingsinstellingen (‘abi’) en als beheerder van instellingen voor collectieve belegging in effecten (‘icbe’). Op grond van zijn vergunning is de abi-beheerder gemachtigd de volgende beleggingsdiensten te verlenen (i) het ontvangen en doorgeven van orders voor financiële instrumenten; (ii) portefeuillebeheer; en (iii) beleggingsadvies. Op grond van zijn icbe-vergunning is de beheerder gemachtigd de volgende beleggingsdiensten te verlenen: (i) portefeuillebeheer en (ii) beleggingsadvies. Meer informatie over de rechten van beleggers en procedures voor collectief verhaal is beschikbaar op https://am.gs.com/policies-and-governance. Vermogen loopt risico. Op alle vorderingen die voortvloeien uit of verband houden met de algemene voorwaarden van deze disclaimer is Nederlands recht van toepassing.

In de Europese Unie is dit materiaal goedgekeurd door Goldman Sachs Asset Management Funds Services Limited, dat onder toezicht staat van de Centrale Bank van Ierland, of door Goldman Sachs Asset Management B.V., dat onder toezicht staat van de Nederlandse Autoriteit Financiële Markten (AFM).

Zwitserland: uitsluitend bestemd voor gekwalificeerde beleggers - Niet bestemd voor algemene verspreiding. Dit is marketingmateriaal. Dit document wordt aan u verstrekt door Goldman Sachs Asset Management Schweiz Gmbh. Alle toekomstige contractuele relaties worden aangegaan met buiten Zwitserland gevestigde vestigingen van Goldman Sachs Asset Management Schweiz Gmbh. Beleggers worden erop gewezen dat buitenlandse (niet-Zwitserse) wet- en regelgeving ten aanzien van functionele geheimhoudingsplicht en gegevensbescherming mogelijk niet hetzelfde beschermingsniveau biedt als de Zwitserse wetgeving.

Azië, uitgezonderd Japan: beleggers worden erop gewezen dat Goldman Sachs Asset Management (Hong Kong) Limited ("GSAMHK") noch Goldman Sachs Asset Management (Singapore) Pte. Ltd. (ondernemingsnummer: 201329851H ) (‘GSAMS’) noch enige andere entiteit die betrokken is bij de activiteiten van Goldman Sachs Asset Management en die dit materiaal en deze informatie verstrekt, beschikt over vergunningen, autorisaties of registraties in Azië (met uitzondering van Japan), behalve dat ze activiteiten ontplooien (die moeten voldoen aan de geldende lokale wet- en regelgeving) in en vanuit de volgende rechtsgebieden: Hongkong, Singapore, Maleisië, India en China. Dit materiaal is uitgegeven voor gebruik in of vanuit Hongkong door Goldman Sachs Asset Management (Hong Kong) Limited, in of vanuit Singapore door Goldman Sachs Asset Management (Singapore) Pte. Ltd. (ondernemingsnummer: 201329851H).

Australië: dit materiaal wordt in Australië en Nieuw-Zeeland gedistribueerd door Goldman Sachs Asset Management Australia Pty Ltd ABN 41 006 099 681, AFSL 228948 ('GSAMA') en is uitsluitend bedoeld om te worden geraadpleegd door langetermijnbeleggers of grootzakelijke klanten ('wholesale clients') in Australië in de zin van artikel 761G van de Corporations Act 2001 (Cth) of door klanten die vallen onder een of alle categorieën beleggers als bedoeld in artikel 3(2) of subsectie 5(2CC) van de Securities Act 1978, of onder de definitie van een langetermijnbelegger voor de toepassing van de Financial Service Providers (Registration and Dispute Resolution) Act 2008 (FSPA) en de Financial Advisers Act 2008 (FAA), of die vallen onder de definitie van langetermijnbelegger ('wholesale investor') als bedoeld in art. 37, 38, 39 of 40 van bijlage 1 bij de Financial Markets Conduct Act 2013 (FMCA) van Nieuw-Zeeland (gezamenlijk een 'NZ Wholesale Investor'). GSAMA is geen geregistreerde financiële dienstverlener krachtens de FSPA. GSAMA heeft geen zakelijk adres in Nieuw-Zeeland. In Nieuw-Zeeland zijn dit document en de toegang ertoe enkel bedoeld voor een persoon die de GSAMA eerst zekerheid heeft gegeven dat hij/zij een langetermijnbelegger is in Nieuw-Zeeland. Dit document mag enkel worden ingezien door de bedoelde ontvanger. Dit document mag niet geheel of gedeeltelijk worden gereproduceerd of verspreid onder anderen zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van GSAMA.

Voor zover dit document enige uitspraak bevat die op grond van de Corporations Act 2001 (Cth) in Australië kan worden beschouwd als advies over een financieel product, is dat advies uitsluitend bestemd voor de beoogde ontvanger van dit document: een langetermijnbelegger volgens de Corporations Act 2001 (Cth).

Elk in dit document opgenomen advies wordt verstrekt door een van de volgende entiteiten. Zij zijn op grond van de Corporations Act van Australië vrijgesteld van de verplichting om te beschikken over een Australische vergunning voor het verlenen van financiële diensten en beschikken derhalve niet over een Australische vergunning voor financiële dienstverlening; zij vallen onder de wetgeving van hun respectieve rechtsgebieden, die verschilt van de Australische wetgeving. Alle financiële diensten die door de verspreiding van dit document in Australië door deze entiteiten aan personen worden verleend, worden aan deze personen verleend overeenkomstig onderstaande ASIC Class Orders en ASIC Instrument.

* Goldman Sachs Asset Management, LP (GSAMLP), Goldman Sachs & Co. LLC (GSCo) staat overeenkomstig ASIC Class Order 03/1100 op grond van het Amerikaans recht onder toezicht van de US Securities and Exchange Commission.

* Goldman Sachs Asset Management International (GSAMI), Goldman Sachs International (GSI), staat overeenkomstig ASIC Class Order 03/1099 onder toezicht van de Financial Conduct Authority; GSI beschikt tevens over een vergunning van de Prudential Regulation Authority; op beide entiteiten is het recht van het Verenigd Koninkrijk van toepassing.

* Goldman Sachs Asset Management (Singapore) Pte. Ltd. (GSAMS) staat op grond van het recht van Singapore overeenkomstig ASIC Class Order 03/1102 onder toezicht van de Monetary Authority of Singapore.

* Goldman Sachs Asset Management (Hong Kong) Limited (GSAMHK) staat overeenkomstig ASIC Class Order 03/1103 en Goldman Sachs (Asia) LLC (GSALLC), overeenkomstig ASIC Instrument 04/0250 op grond van het recht van Hongkong onder toezicht van de Securities and Futures Commission of Hong Kong.

Dit document vormt geen uitnodiging aan u om te beleggen in een fonds of financieel product. Indien de belangen of financiële producten in de toekomst beschikbaar komen, kan dit door de GSAMA worden aangeboden in overeenstemming met sectie 911A(2)(b) van de Corporations Act. GSAMA beschikt over een Australische vergunning voor financiële dienstverlening, nr. 228948. Elk aanbod wordt uitsluitend gedaan in omstandigheden waarin geen openbaarmaking is vereist op grond van Deel 6D.2 van de Corporations Act of waarin geen verklaring inzake productinformatie vereist is op grond van Deel 7.9 van de Corporations Act (waar van toepassing).

UITSLUITEND VOOR VERSPREIDING ONDER FINANCIËLE INSTELLINGEN, VERGUNNINGHOUDERS VOOR FINANCIËLE DIENSTEN EN HUN ADVISEURS. NIET BESTEMD VOOR PARTICULIEREN OF HET ALGEMEEN PUBLIEK.

Canada: deze publicatie wordt verspreid in Canada door GSAM LP, die op grond van de wetgeving inzake effecten in alle provincies van Canada geregistreerd is als een portefeuillebeheerder en op grond van de wetgeving van Ontario inzake grondstoffen-futures als een beheerder in de grondstoffenhandel en op grond van de wetgeving van Quebec inzake derivaten als derivatenadviseur. GSAM LP is niet in Manitoba geregistreerd om beleggingsadvies te geven of portefeuillebeheersdiensten te verlenen met betrekking tot op de beurs verhandelde futures of optiecontracten, en biedt dergelijke diensten voor beleggingsadvies, dan wel voor portefeuillebeheer in Manitoba niet aan door levering van dit materiaal.

Japan: deze publicatie is uitgegeven of goedgekeurd in Japan voor gebruik door professionele beleggers in de zin van artikel 2(31) van de Financial Instruments and Exchange Law ('FIEL'). Verder is elke beschrijving met betrekking tot beleggingsstrategieën voor collectieve beleggingsinstellingen als bedoeld in artikel 2, lid (2), punt 5 of punt 6 van de FIEL op grond van artikel 2 van de FIEL uitsluitend goedgekeurd voor gekwalificeerde professionele beleggers in de zin van artikel 10 van de Cabinet Office Ordinance of Definitions.

Frankrijk: UITSLUITEND BESTEMD VOOR PROFESSIONEEL GEBRUIK (IN DE ZIN VAN DE MIFID-RICHTLIJN) - NIET BESTEMD VOOR OPENBARE VERSPREIDING. DIT DOCUMENT WORDT UITSLUITEND AANGEBODEN VOOR SPECIFIEKE INFORMATIEDOELEINDEN TENEINDE DE ONTVANGER IN STAAT TE STELLEN DE FINANCIËLE KENMERKEN VAN HET/DE DESBETREFFENDE FINANCIËLE INSTRUMENT(EN) TE BEOORDELEN, ZOALS BEDOELD IN ARTIKEL533-13-1, I, 2° VAN DE FRANSE CODE MONÉTAIRE ET FINANCIER, EN VORMT GEEN MARKETINGBERICHT VOOR - EN MAG NIET ALS ZODANIG GEBRUIKT WORDEN DOOR - BELEGGERS OF POTENTIËLE BELEGGERS IN FRANKRIJK.

UITSLUITEND BESTEMD VOOR DE BETREFFENDE DOELGROEP - NIET BESTEMD VOOR ALGEMENE VERSPREIDING
Verenigde Arabische Emiraten: dit document is niet goedgekeurd door of ingediend bij de Centrale Bank van de Verenigde Arabische Emiraten of de Securities and Commodities Authority. Indien u de inhoud van dit document niet begrijpt, dient u een financieel adviseur te raadplegen.

UITSLUITEND BESTEMD VOOR DE BETREFFENDE DOELGROEP - NIET BESTEMD VOOR ALGEMENE VERSPREIDING
Saoedi-Arabië: de Capital Market Authority doet geen uitspraak ten aanzien van de juistheid of volledigheid van dit document en wijst uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid af voor enig verlies dat voortvloeit uit of dat het gevolg is van het vertrouwen op enig onderdeel van dit document. Indien u de inhoud van dit document niet begrijpt, dient u een erkend financieel adviseur te raadplegen.

Dit materiaal wordt aan u aangeboden door Goldman Sachs Saudi Arabia Company ("GSSA") GSSA beschikt over een vergunning en staat onder toezicht van de Capital Market Authority (CMA) in Saoedi-Arabië. GSSA is onderworpen aan relevante regels en richtlijnen van CMA. Details hierover kunnen worden gevonden op de website van CMA op www.cma.org.sa.

De CMA geeft geen garanties met betrekking tot de nauwkeurigheid of volledigheid van deze materialen en wijst uitdrukkelijk elke aansprakelijkheid af voor enig verlies dat voortvloeit uit of dat het gevolg is van het vertrouwen op enig deel van deze materialen. Indien u de inhoud van deze documenten niet begrijpt, dient u een erkend financieel adviseur te raadplegen.

UITSLUITEND BESTEMD VOOR DE BETREFFENDE DOELGROEP - NIET BESTEMD VOOR ALGEMENE VERSPREIDING
Koeweit: dit materiaal is niet goedgekeurd voor verspreiding in Koeweit door het ministerie van Handel en Industrie of de Centrale Bank van Koeweit of enige andere relevante Koeweitse overheidsinstelling. De verspreiding van dit materiaal is bijgevolg beperkt overeenkomstig wet nr. 31 van 1990 en wet nr. 7 van 2010, zoals gewijzigd. Er worden in Koeweit geen effecten onderhands of op de open markt aangeboden en geen overeenkomsten gesloten met betrekking tot de verkoop van effecten. Er vinden in Koeweit geen marketing-, wervings- of stimuleringsactiviteiten plaats om effecten aan te bieden of op de markt te brengen.

UITSLUITEND BESTEMD VOOR DE BETREFFENDE DOELGROEP - NIET BESTEMD VOOR ALGEMENE VERSPREIDING
Qatar: dit document is niet en zal niet worden ingeschreven, beoordeeld of goedgekeurd door de Qatar Financial Markets Authority, de Qatar Financial Centre Regulatory Authority of de Qatar Central Bank en mag niet openbaar worden verspreid. Het is niet bestemd voor algemene verspreiding in Qatar en mag niet worden gereproduceerd of gebruikt voor andere doeleinden.

Compliance code: 375052-OTU-2071045

Datum eerste gebruik: August 12, 2024