Asset Management Outlook 2025: Ontwrichtingen van alle kanten

Beleggingen in aandelen zijn blootgesteld aan marktrisico. Dit betekent dat de waarde van de effecten waarin wordt belegd kan stijgen of dalen in reactie op de vooruitzichten van individuele bedrijven, specifieke sectoren en/of de economische omstandigheden in zijn algemeen. Verschillende beleggingsstijlen (zoals 'groei' en 'waarde') zijn soms wel en dan weer niet in trek bij beleggers en de strategie kan van tijd tot tijd minder goed presteren dan andere strategieën die in vergelijkbare beleggingsvormen beleggen. Daarnaast kan de marktkapitalisatie van een bedrijf grotere risico’s met zich meebrengen (bijvoorbeeld "small" of "mid" caps) dan waaraan grotere, meer gevestigde bedrijven blootgesteld zijn. Een belegging in een dergelijk bedrijf kan daardoor onderhevig zijn aan meer abrupte of grilliger koersbewegingen en ook minder liquide zijn.

Beleggingen in vastrentende effecten zijn onderhevig aan de risico’s die zijn verbonden aan obligaties in het algemeen, zoals krediet-, liquiditeits-, rente-, vervroegde aflossings- en verlengingsrisico. Obligatiekoersen fluctueren omgekeerd evenredig aan veranderingen in de rentetarieven. Een algemene stijging van de rente kan derhalve leiden tot een daling van de koers van de obligatie.  De koers van effecten met variabele en vlottende rente is over het algemeen minder gevoelig voor rentewijzigingen dan die van vastrentende effecten. De waarde van effecten met variabele en vlottende rente kan dalen als de rente zich niet ontwikkelt zoals verwacht. Omgekeerd zal de koers van effecten met variabele en vlottende rente over het algemeen niet stijgen als de marktrente daalt. Kredietrisico is het risico dat een uitgevende instelling niet kan voldoen aan zijn rente- en aflossingsverplichtingen. Het kredietrisico is hoger bij beleggingen in high yield obligaties, ook wel junk bonds genoemd. Vervroegd-aflossingsrisico is het risico dat de uitgevende instelling de hoofdsom sneller aflost dan oorspronkelijk voorzien. Verlengingsrisico is het risico dat de uitgevende instelling de hoofdsom langzamer aflost dan oorspronkelijk voorzien. Alle vastrentende beleggingen kunnen bij terugkoop of aan het eind van de looptijd minder waard zijn dan hun oorspronkelijke prijs.

Beleggingen in opkomende markten kunnen minder liquide zijn en onderhevig aan grotere risico's dan beleggingen in ontwikkelde markten. Dit wordt onder andere veroorzaakt door ontoereikende regelgeving, volatiele effectenmarkten, ongunstige wisselkoersen en sociale, politieke, militaire, regelgevende of economische omstandigheden, milieuontwikkelingen of natuurrampen.

Milieu-, sociale en goed bestuur (environment, social and governance of ESG)-strategieën kunnen risico’s nemen of blootstellingen elimineren die in andere strategieën of algemene marktbenchmarks wel aanwezig zijn. Hierdoor kan de beleggingsprestatie afwijken van die van deze andere strategieën of marktbenchmarks. ESG-strategieën zijn onderhevig aan dezelfde risico’s die zijn verbonden aan de beleggingsklassen waarin ze beleggen. Daarnaast is het mogelijk dat de vraag in bepaalde markten of sectoren waarop een ESG-strategie zich richt, zich niet ontwikkelt zoals voorspeld of zich langzamer ontwikkelt dan voorzien. Alle in dit document opgenomen verwijzingen naar ESG-kenmerken, meningen, beoordelingen, claims of anderszins (i) zijn gebaseerd op en beperkt tot de overwegingen van specifieke ESG-eigenschappen of metrieken die worden geassocieerd met een product, uitgever of dienst en niet met hun algemenere of volledige ESG-profiel, en tenzij anders vermeld, (ii) kunnen ze beperkt zijn tot een beoordeling op een specifiek moment en niet de bredere levenscyclus van het product, de uitgever of de dienst in aanmerking nemen en (iii) nemen mogelijk geen potentieel schadelijke gevolgen op ESG in aanmerking die voortvloeien uit of verband houden met het product, de uitgever of de dienst.

Beleggen in private credit en private equity is niet voor elke belegger weggelegd. Alvorens daarin te beleggen, dienen beleggers de potentiële risico's, lasten en kosten van private equity zorgvuldig af te wegen en in overweging te nemen. Dergelijke beleggingen zijn speculatief van aard, uiterst illiquide, brengen hoge risico's met zich mee, brengen hoge kosten in rekening die het rendement kunnen verlagen, en het risico bestaat dat de inleg geheel of gedeeltelijk verloren gaat. Ze zijn daarom uitsluitend weggelegd voor ervaren en goed onderlegde beleggers die beleggen op de lange termijn en die bereid zijn dergelijke risico's te aanvaarden.

Beleggingen in niet-genoteerde aandelen en onderhands krediet zijn speculatief van aard, uiterst illiquide, gaan gepaard met grote risico's en brengen hoge vergoedingen en kosten in rekening die het rendement kunnen verlagen, en het risico bestaat dat de inleg geheel of gedeeltelijk verloren gaat. Ze zijn daarom uitsluitend geschikt voor ervaren en goed onderlegde beleggers die beleggen op de lange termijn en die bereid zijn dergelijke risico's te aanvaarden.

Aan de beurs verhandelde fondsen (ETF's) zijn onderhevig aan risico’s vergelijkbaar met die van aandelen. Het beleggingsrendement kan fluctueren en is onderhevig aan marktvolatiliteit, zodat de aandelen van een belegger bij terugkoop of verkoop meer of minder waard kunnen zijn dan de oorspronkelijke kostprijs. ETF’s kunnen beleggingsresultaten boeken die, vóór aftrek van de kosten, over het algemeen overeenkomen met de koers en het effectief rendement van een bepaalde index. Er is echter geen garantie dat de prestaties van de index wat betreft koers en rendement volledig kan worden geëvenaard.

Hedgefondsen en andere private beleggingsfondsen (gezamenlijk: 'alternatieve beleggingen') zijn minder gereguleerd dan andere soorten gebundelde ('pooled') beleggingsinstrumenten, zoals beleggingsfondsen.  Alternatieve beleggingen kunnen hoge tarieven in rekening brengen, waaronder 'incentive fees' die gebaseerd zijn op een percentage van de gerealiseerde en niet-gerealiseerde winst; het netto rendement kan voor een belegger aanzienlijk verschillen van het daadwerkelijk rendement.  Dergelijke tarieven kunnen alle of een belangrijk deel van de handelswinsten van alternatieve beleggingen afromen. Er bestaat voor alternatieve beleggingen geen verplichting om periodiek informatie over de prijsstelling of waardering te verschaffen.  Beleggers beschikken gewoonlijk over beperkte rechten met betrekking tot hun beleggingen, zoals beperkte stemrechten en beperkte deelname aan het beheer van dergelijke alternatieve beleggingen.

Alternatieve beleggingen maken vaak gebruik van hefboomfinanciering en andere beleggingspraktijken, die uiterst speculatief van aard zijn en een hoge mate van risico met zich meebrengen. Dergelijke praktijken kunnen de volatiliteit van de resultaten en het risico van verlies van de belegging vergroten, waaronder het verlies van het volledige bedrag van de inleg. Er kan sprake zijn van strijdige belangen tussen de alternatieve belegging en de aanbieders daarvan, met inbegrip van Goldman Sachs en aan haar gelieerde partijen.  Participaties in alternatieve beleggingen kunnen daarnaast in hoge mate illiquide zijn en zijn over het algemeen niet overdraagbaar zonder de toestemming van de sponsor. Bovendien wordt de overdracht beperkt door de toepasselijke effecten- en belastingwetgeving.

Strijdige belangen
Er kan sprake zijn van strijdige belangen tussen de alternatieve belegging en de aanbieders daarvan, met inbegrip van Goldman Sachs en aan haar gelieerde partijen. Deze activiteiten en belangen omvatten potentieel meervoudige belangen op het gebied van advies, transactie en andere belangen in effecten en instrumenten, die mogelijk gekocht of verkocht worden door de Alternatieve Belegging.  Beleggers dienen zich hiervan bewust te zijn; meer informatie over mogelijke belangenconflicten staat vermeld in de aanbiedingsdocumentatie voor de alternative belegging.

Beleggingen in vastgoed zijn uiterst speculatief en illiquide, zijn uiterst risicovol en brengen hoge kosten en vergoedingen in rekening waardoor het rendement daalt. Tot deze risico's behoren maar zijn daar niet toe beperkt, schommelingen op de vastgoedmarkten, de financiële omstandigheden van huurders, wijzigingen in onder andere wet- en regelgeving op het gebied van bouw, milieu en bestemmingsplannen, wijzigingen in de tarieven van de belasting op onroerend goed of de waardering van partnership investments, rentewijzigingen, en de beschikbaarheid of voorwaarden van schuldfinanciering, wijzigingen in exloitatiekosten, risico's als gevolg van de afhankelijkheid van kasstromen, milieuaansprakelijkheid, onverzekerde schade, niet-beschikbaarheid van of verhoogde premies voor bepaalde vormen van verzekeringen, schommelingen in energieprijzen en andere factoren buiten de macht van de general partner, zoals het uitbreken of escaleren van vijandigheden, oorlogsverklaringen, terroristische aanvallen of andere wezenlijke nationale of internationale rampen en noodtoestanden. De mogelijkheid bestaat dat een belegging in het kapitaal van het vehikel geheel of gedeeltelijk verloren gaat, en potentiële beleggers dienen niet te beleggen als zij de gevolgen van dergelijk verlies niet kunnen dragen.

Bepaalde investeringen in vastgoed vereisen daarnaast (her)ontwikkeling, wat extra risico's met zich meebrengt met betrekking tot de beschikbaarheid en tijdige ontvangst van bestemmingsplannen en andere wettelijke goedkeuringen, extra kosten en te late oplevering, alsmede de beschikbaarheid van doorlopende financiering tegen aantrekkelijke voorwaarden.

Beleggingen in vastgoed zijn uiterst illiquide en hebben geen marktnoteringen. Dit betekent dat de waardering van vastgoedbeleggingen gepaard gaat met onzekerheid en gebaseerd kan zijn op aannames. Er bestaat dan ook geen zekerheid dat de getaxeerde waarde van een vastgoedbelegging juist is of dat de getaxeerde waarde bij de verkoop van het betreffende object daadwerkelijk gerealiseerd zal worden.

Daarnaast kunnen vastgoedactiva in hoge mate zijn gefinancierd met geleend kapitaal (leveraged), wat aanzienlijke nadelige gevolgen kan hebben voor de activa en derhalve het beleggingsvehikel. Het risico bestaat dat wanneer een actief in waarde daalt, het beleggingsvehikel zijn belegging in een met geleend kapitaal gefinancierd (leveraged) actief sneller verliest dan in een dat niet met geleend kapitaal is gefinancierd. U dient de risico’s verbonden aan het gebruik van hefboomwerking volledig te begrijpen voordat u belegt in een vastgoedbeleggingsvehikel.

Diversificatie beschermt een belegger niet tegen marktrisico en biedt geen garantie op winst.

De in dit document opgenomen economische en marktvooruitzichten geven een aantal veronderstellingen en beoordelingen weer, zoals deze bestonden op de datum van dit document en kunnen zonder voorafgaande kennisgeving worden gewijzigd. In deze prognoses wordt geen rekening gehouden met specifieke beleggingsdoelstellingen en -beperkingen, noch met de fiscale en financiële omstandigheden of andere behoeften van afzonderlijke klanten. De feitelijke gegevens zullen afwijken en worden hier mogelijk niet weergegeven. Deze prognoses zijn onderhevig aan een hoge mate van onzekerheid die de feitelijke resultaten kan beïnvloeden. Deze prognoses moeten dan ook louter worden beschouwd als representatief voor een uitgebreide reeks van mogelijke uitkomsten. Deze prognoses worden gegeven op basis van veronderstellingen, zijn onderhevig aan belangrijke herzieningen en kunnen aanzienlijk veranderen in geval van veranderingen in de economische en marktomstandigheden. Er rust op Goldman Sachs geen verplichting om deze prognoses te actualiseren of aan te passen. De in dit document opgenomen casestudy's en voorbeelden zijn uitsluitend bedoeld ter informatie.

DIT DOCUMENT VORMT GEEN AANBOD OF UITNODIGING IN ENIG RECHTSGEBIED WAARIN OF AAN ENIG PERSOON AAN WIE DIT NIET TOEGESTAAN OF ONRECHTMATIG ZOU ZIJN.

Alvorens te beleggen dienen beleggers zich te vergewissen van alle toepasselijke wettelijke en belasting- en valutavoorschriften in de landen waarvan zij ingezetenen zijn of waar zij hun woon- of verblijfplaats hebben.

Dit document wordt uitsluitend verstrekt ter informatie en mag niet worden beschouwd als beleggingsadvies of als een aanbod of uitnodiging om effecten te kopen of te verkopen. Dit document is niet bedoeld om als algemene beleggingsgids of als basis voor specifieke beleggingsadviezen te worden gebruikt en bevat geen impliciete of expliciete aanbevelingen ten aanzien van de manier waarop een klantaccount moet of zou moeten worden beheerd, aangezien de geschiktheid van een beleggingsstrategie afhangt van de individuele beleggingsdoelstellingen van de klant.

Index-benchmarken

Indices worden niet beheerd. Bij de cijfers voor de index wordt ervan uitgegaan dat alle inkomsten of dividenden (waar van toepassing) worden herbelegd, maar er wordt geen rekening gehouden met vergoedingen of kosten waardoor het rendement lager zou kunnen uitvallen. Beleggers kunnen niet rechtstreeks in indices beleggen.

De indices waarnaar hierin wordt verwezen, zijn gekozen omdat ze bekend zijn, makkelijk herkenbaar voor beleggers en de indices weergeven waarvan de beleggingsbeheerder meent, deels gebaseerd op de ervaring binnen de branche, dat deze een gepaste benchmark bieden waarmee de belegging of de bredere markt die in dit document wordt omschreven, beoordeeld kan worden. Het uitsluiten van "failed" of gesloten hedgefondsen betekent mogelijk dat de beleggingsprestatie van hedgefondsen in het algemeen door iedere index worden overdreven.

In het verleden behaalde resultaten bieden geen garantie voor toekomstige resultaten, die daarvan kunnen afwijken. De waarde van beleggingen en de inkomsten uit beleggingen is aan verandering onderhevig en kan zowel dalen als stijgen. De mogelijkheid bestaat dat de gehele inleg verloren gaat. 

In dit document worden marktactiviteiten, trends in de sector of bedrijfstak en andere algemene economische, markt- of politieke omstandigheden besproken; het mag niet worden beschouwd als onderzoek of beleggingsadvies. Dit document is opgesteld door Goldman Sachs Asset Management en betreft geen onderzoek noch een product van Goldman Sachs Global Investment Research (GIR). Het is niet opgesteld in overeenstemming met de toepasselijke wettelijke voorschriften die bedoeld zijn om de onafhankelijkheid van financiële analyses te bevorderen en is niet onderhevig aan een handelsverbod na de verspreiding van financieel onderzoek. De in dit document opgenomen visies en meningen kunnen afwijken van de visies en meningen van Goldman Sachs Global Investment Research of andere afdelingen of divisies van Goldman Sachs en aan hen gelieerde ondernemingen. Beleggers wordt aangeraden hun financiële adviseurs te raadplegen voordat ze effecten kopen of verkopen. Deze informatie is mogelijk niet langer actueel; Goldman Sachs Asset Management is niet verplicht om updates of wijzigingen te verstrekken.

Het risicobeheerproces van de portefeuille houdt een inspanningsverplichting in om de risico's te bewaken en te beheersen, maar dit houdt niet in dat er sprake is van een laag risico.

Goldman Sachs verstrekt geen juridisch, fiscaal of boekhoudkundig advies aan haar klanten. Beleggers wordt dringend aangeraden hun juridische of belastingadviseurs en accountants te raadplegen over potentiële transacties of beleggingen. Er bestaat geen zekerheid dat de fiscale status of de wijze waarop een voorgestelde transactie of belegging wordt behandeld in de toekomst ongewijzigd zal blijven. De fiscale behandeling of status kan wijzigen als gevolg van toekomstige wetswijzigingen of overheidsbeslissingen, die ook met terugwerkende kracht van toepassing kunnen worden verklaard.

Hoewel bepaalde informatie is verkregen uit betrouwbaar geachte bronnen, staan wij niet in voor de juistheid, volledigheid of billijkheid ervan. Wij gaan ervan uit dat alle uit openbare bronnen afkomstige informatie juist en volledig is en hebben deze zonder onafhankelijke verificatie overgenomen.

De in deze publicatie weergegeven visies en meningen zijn uitsluitend bedoeld ter informatie en vormen geen aanbeveling van Goldman Sachs Asset Management om effecten te kopen, te verkopen of aan te houden. De visies en meningen zijn actueel per de datum van deze publicatie en zijn aan veranderingen onderhevig. Ze mogen niet worden beschouwd als beleggingsadvies.

MSCI, noch enige andere partij die betrokken is bij het samenstellen, berekenen of creëren van MSCI-data geeft uitdrukkelijke of impliciete garanties of verklaringen met betrekking tot deze data (of de resultaten die door het gebruik ervan verkregen zouden moeten worden), en al deze partijen wijzen hierbij uitdrukkelijk elke garantie af ten aanzien van de originaliteit, nauwkeurigheid, volledigheid, verhandelbaarheid of geschiktheid voor een bepaald doel van deze data. Onverminderd het voorgaande zijn MSCI, de aan haar gelieerde ondernemingen of derden die betrokken zijn bij het samenstellen, berekenen of creëren van de data niet aansprakelijk voor enige directe, indirecte, bijzondere, punitieve, gevolg- of andere schade (met inbegrip van gederfde winst), ook als zij in kennis waren gesteld van de mogelijkheid van dergelijke schade. Het is niet toegestaan de MSCI-data te distribueren of te verspreiden zonder de uitdrukkelijke schriftelijke toestemming van MSCI.

This material is for informational purposes only. It has not been, and will not be, registered with or reviewed or approved by your local regulator. This material does not constitute an offer or solicitation in any jurisdiction. If you do not understand the contents of these materials, you should consult an authorised financial adviser.

Verenigde Staten: dit materiaal wordt in de Verenigde Staten aangeboden en is goedgekeurd door Goldman Sachs Asset Management, L.P. en Goldman Sachs & Co. LLC, die als beleggingsadviseurs staan ingeschreven bij de Securities and Exchange Commission.

Verenigd Koninkrijk: in het Verenigd Koninkrijk vormt dit document een financiële promotie die is goedgekeurd door Goldman Sachs Asset Management International, welke in het Verenigd Koninkrijk beschikt over een vergunning en onder toezicht staat van de Financial Conduct Authority.

Europese Economische Ruimte (EER):  deze marketingcommunicatie wordt verspreid door Goldman Sachs Asset Management B.V., onder meer via hun vestigingen (‘GSAM BV’). GSAM BV beschikt over een vergunning en staat onder toezicht van de Autoriteit Financiële Markten (Vijzelgracht 50, 1017 HS, Amsterdam, Nederland) als beheerder van alternatieve beleggingsinstellingen (‘abi’) en als beheerder van instellingen voor collectieve belegging in effecten (‘icbe’). Op grond van zijn vergunning is de abi-beheerder gemachtigd de volgende beleggingsdiensten te verlenen (i) het ontvangen en doorgeven van orders voor financiële instrumenten; (ii) portefeuillebeheer; en (iii) beleggingsadvies. Op grond van zijn icbe-vergunning is de beheerder gemachtigd de volgende beleggingsdiensten te verlenen:  (i) portefeuillebeheer en (ii) beleggingsadvies. Meer informatie over de rechten van beleggers en procedures voor collectief verhaal is beschikbaar op https://am.gs.com/policies-and-governance. Vermogen loopt risico. Op alle vorderingen die voortvloeien uit of verband houden met de algemene voorwaarden van deze disclaimer is Nederlands recht van toepassing.

In de Europese Unie is dit materiaal goedgekeurd door Goldman Sachs Asset Management Funds Services Limited, dat onder toezicht staat van de Centrale Bank van Ierland, of door Goldman Sachs Asset Management B.V., dat onder toezicht staat van de Nederlandse Autoriteit Financiële Markten (AFM).

Zwitserland: uitsluitend bestemd voor gekwalificeerde beleggers - Niet bestemd voor algemene verspreiding. Dit is marketingmateriaal. Dit document wordt aan u verstrekt door Goldman Sachs Asset Management Schweiz Gmbh. Alle toekomstige contractuele relaties worden aangegaan met buiten Zwitserland gevestigde vestigingen van Goldman Sachs Asset Management Schweiz Gmbh. Beleggers worden erop gewezen dat buitenlandse (niet-Zwitserse) wet- en regelgeving ten aanzien van functionele geheimhoudingsplicht en gegevensbescherming mogelijk niet hetzelfde beschermingsniveau biedt als de Zwitserse wetgeving.

Azië, uitgezonderd Japan: beleggers worden erop gewezen dat Goldman Sachs Asset Management (Hong Kong) Limited ("GSAMHK") noch Goldman Sachs Asset Management (Singapore) Pte. Ltd. (ondernemingsnummer: 201329851H ) (‘GSAMS’) noch enige andere entiteit die betrokken is bij de activiteiten van Goldman Sachs Asset Management en die dit materiaal en deze informatie verstrekt, beschikt over vergunningen, autorisaties of registraties in Azië (met uitzondering van Japan), behalve dat ze activiteiten ontplooien (die moeten voldoen aan de geldende lokale wet- en regelgeving) in en vanuit de volgende rechtsgebieden: Hongkong, Singapore, Maleisië, India en China. Dit materiaal is uitgegeven voor gebruik in of vanuit Hongkong door Goldman Sachs Asset Management (Hong Kong) Limited en in of vanuit Singapore door Goldman Sachs Asset Management (Singapore) Pte. Ltd. (ondernemingsnummer: 201329851H).

Australië: dit materiaal wordt in Australië en Nieuw-Zeeland gedistribueerd door Goldman Sachs Asset Management Australia Pty Ltd ABN 41 006 099 681, AFSL 228948 ('GSAMA') en is uitsluitend bedoeld om te worden geraadpleegd door langetermijnbeleggers of grootzakelijke klanten ('wholesale clients') in Australië in de zin van artikel 761G van de Corporations Act 2001 (Cth) of door klanten die vallen onder een of alle categorieën beleggers als bedoeld in artikel 3(2) of subsectie 5(2CC) van de Securities Act 1978, of onder de definitie van een langetermijnbelegger voor de toepassing van de Financial Service Providers (Registration and Dispute Resolution) Act 2008 (FSPA) en de Financial Advisers Act 2008 (FAA), of die vallen onder de definitie van langetermijnbelegger ('wholesale investor') als bedoeld in art. 37, 38, 39 of 40 van bijlage 1 bij de Financial Markets Conduct Act 2013 (FMCA) van Nieuw-Zeeland (gezamenlijk een 'NZ Wholesale Investor'). GSAMA is geen geregistreerde financiële dienstverlener krachtens de FSPA. GSAMA heeft geen vestiging in Nieuw-Zeeland. In Nieuw-Zeeland zijn dit document en de inzage ervan uitsluitend bestemd voor diegenen die tot genoegen van GSAMA hebben aangetoond een NZ Wholesale Investor te zijn. Dit document is uitsluitend bestemd voor de beoogde ontvanger ervan. Dit document mag niet geheel of gedeeltelijk worden gereproduceerd of verspreid onder anderen zonder de voorafgaande schriftelijke toestemming van GSAMA.

Voor zover dit document enige uitspraak bevat die op grond van de Corporations Act 2001 (Cth) in Australië kan worden beschouwd als advies over een financieel product, is dat advies uitsluitend bestemd voor de beoogde ontvanger van dit document: een langetermijnbelegger volgens de Corporations Act 2001 (Cth).

Elk in dit document opgenomen advies wordt verstrekt door een van de volgende entiteiten. Zij zijn op grond van de Corporations Act van Australië vrijgesteld van de verplichting om te beschikken over een Australische vergunning voor het verlenen van financiële diensten en beschikken derhalve niet over een Australische vergunning voor financiële dienstverlening; zij vallen onder de wetgeving van hun respectieve rechtsgebieden, die verschilt van de Australische wetgeving. Alle financiële diensten die door de verspreiding van dit document in Australië door deze entiteiten aan personen worden verleend, worden aan deze personen verleend overeenkomstig onderstaande ASIC Class Orders en ASIC Instrument.

* Goldman Sachs Asset Management, LP (GSAMLP), Goldman Sachs & Co. LLC (GSCo) staat overeenkomstig ASIC Class Order 03/1100 op grond van het Amerikaans recht onder toezicht van de US Securities and Exchange Commission.

* Goldman Sachs Asset Management International (GSAMI), Goldman Sachs International (GSI), staat overeenkomstig ASIC Class Order 03/1099 onder toezicht van de Financial Conduct Authority; GSI beschikt tevens over een vergunning van de Prudential Regulation Authority; op beide entiteiten is het recht van het Verenigd Koninkrijk van toepassing.

* Goldman Sachs Asset Management (Singapore) Pte. Ltd. (GSAMS) staat op grond van het recht van Singapore overeenkomstig ASIC Class Order 03/1102 onder toezicht van de Monetary Authority of Singapore.

* Goldman Sachs Asset Management (Hong Kong) Limited (GSAMHK) staat overeenkomstig ASIC Class Order 03/1103 en Goldman Sachs (Asia) LLC (GSALLC), overeenkomstig ASIC Instrument 04/0250 op grond van het recht van Hongkong onder toezicht van de Securities and Futures Commission of Hong Kong.

Dit document vormt geen uitnodiging aan u om te beleggen in een fonds of financieel product. Indien de belangen of financiële producten in de toekomst beschikbaar komen, kan dit door de GSAMA worden aangeboden in overeenstemming met sectie 911A(2)(b) van de Corporations Act. GSAMA beschikt over een Australische vergunning voor financiële dienstverlening, nr. 228948. Elk aanbod wordt uitsluitend gedaan in omstandigheden waarin geen openbaarmaking is vereist op grond van Deel 6D.2 van de Corporations Act of waarin geen verklaring inzake productinformatie vereist is op grond van Deel 7.9 van de Corporations Act (waar van toepassing).

UITSLUITEND VOOR VERSPREIDING ONDER FINANCIËLE INSTELLINGEN, FINANCIËLE DIENSTVERLENERS EN HUN ADVISEURS. NIET BESTEMD VOOR PARTICULIEREN OF HET ALGEMEEN PUBLIEK.

Canada: deze publicatie wordt verspreid in Canada door GSAM LP, die op grond van de wetgeving inzake effecten in alle provincies van Canada geregistreerd is als een portefeuillebeheerder en op grond van de wetgeving van Ontario inzake grondstoffen-futures als een beheerder in de grondstoffenhandel en op grond van de wetgeving van Quebec inzake derivaten als derivatenadviseur. GSAM LP staat niet geregistreerd in Manitoba voor het verstrekken van beleggingsadvies of portefeuillebeheersdiensten voor op de beurs verhandelde futures of optiecontracten, en het aanbieden van dit document vormt geen beleggingsadvies dan wel portefeuillebeheer in Manitoba.

Japan: dit materiaal is uitgegeven of goedgekeurd in Japan voor gebruik door professionele beleggers in de zin van artikel 2(31) van de Financial Instruments and Exchange Law ('FIEL'). Verder is elke beschrijving met betrekking tot beleggingsstrategieën voor collectieve beleggingsinstellingen als bedoeld in artikel 2, lid (2), punt 5 of punt 6 van de FIEL op grond van artikel 2 van de FIEL uitsluitend goedgekeurd voor gekwalificeerde professionele beleggers in de zin van artikel 10 van de Cabinet Office Ordinance of Definitions.

UITSLUITEND BESTEMD VOOR DE BETREFFENDE DOELGROEP - NIET BESTEMD VOOR ALGEMENE VERSPREIDING
Bahrain: dit materiaal is niet beoordeeld door de Centrale Bank van Bahrein (CBB) en de CBB neemt geen verantwoordelijkheid voor de juistheid van de verklaringen of de hierin opgenomen informatie of voor de resultaten van de effecten of betreffende investering, noch zal de CBB aansprakelijk zijn jegens een persoon voor schade of verlies als gevolg van het vertrouwen in een verklaring of informatie die hierin is opgenomen. Dit materiaal zal niet worden uitgegeven, doorgegeven of ter beschikking worden gesteld aan het publiek in het algemeen.

UITSLUITEND BESTEMD VOOR DE BETREFFENDE DOELGROEP - NIET BESTEMD VOOR ALGEMENE VERSPREIDING
Koeweit: dit materiaal is niet goedgekeurd voor verspreiding in Koeweit door het ministerie van Handel en Industrie of de Centrale Bank van Koeweit of enige andere relevante Koeweitse overheidsinstelling. De verspreiding van dit materiaal is bijgevolg beperkt overeenkomstig wet nr. 31 van 1990 en wet nr. 7 van 2010, zoals gewijzigd. Er worden in Koeweit geen effecten privaat of op de publieke markt aangeboden en geen overeenkomsten gesloten met betrekking tot de verkoop van effecten. Er vinden in Koeweit geen marketing-, wervings- of stimuleringsactiviteiten plaats om effecten aan te bieden of op de markt te brengen.

UITSLUITEND BESTEMD VOOR DE BETREFFENDE DOELGROEP - NIET BESTEMD VOOR ALGEMENE VERSPREIDING
Qatar: dit document is niet en zal niet worden ingeschreven, beoordeeld of goedgekeurd door de Qatar Financial Markets Authority, de Qatar Financial Centre Regulatory Authority of de Qatar Central Bank en mag niet openbaar worden verspreid. Het is niet bestemd voor algemene verspreiding in Qatar en mag niet worden gereproduceerd of gebruikt voor andere doeleinden.

UITSLUITEND BESTEMD VOOR DE BETREFFENDE DOELGROEP - NIET BESTEMD VOOR ALGEMENE VERSPREIDING
Saoedi-Arabië: de Capital Market Authority doet geen uitspraak ten aanzien van de juistheid of volledigheid van dit document en wijst uitdrukkelijk iedere aansprakelijkheid af voor enig verlies dat voortvloeit uit of dat het gevolg is van het vertrouwen op enig onderdeel van dit document. Indien u de inhoud van dit document niet begrijpt, dient u een erkend financieel adviseur te raadplegen.

Dit materiaal wordt aan u aangeboden door Goldman Sachs Saudi Arabia Company ("GSSA") GSSA beschikt over een vergunning en staat onder toezicht van de Capital Market Authority (CMA) in Saoedi-Arabië. GSSA is onderworpen aan relevante regels en richtlijnen van CMA. Details hierover kunnen worden gevonden op de website van CMA op www.cma.org.sa.

De CMA geeft geen garanties met betrekking tot de nauwkeurigheid of volledigheid van deze materialen en wijst uitdrukkelijk elke aansprakelijkheid af voor enig verlies dat voortvloeit uit of dat het gevolg is van het vertrouwen op enig deel van deze materialen. Indien u de inhoud van deze documenten niet begrijpt, dient u een erkend financieel adviseur te raadplegen.

UITSLUITEND BESTEMD VOOR DE BETREFFENDE DOELGROEP - NIET BESTEMD VOOR ALGEMENE VERSPREIDING
Verenigde Arabische Emiraten: dit document is niet goedgekeurd door of ingediend bij de Centrale Bank van de Verenigde Arabische Emiraten of de Securities and Commodities Authority. Indien u de inhoud van dit document niet begrijpt, dient u een financieel adviseur te raadplegen.

Frankrijk: UITSLUITEND BESTEMD VOOR PROFESSIONEEL GEBRUIK (IN DE ZIN VAN DE MIFID-RICHTLIJN) - NIET BESTEMD VOOR OPENBARE VERSPREIDING. DIT DOCUMENT WORDT UITSLUITEND AANGEBODEN VOOR SPECIFIEKE INFORMATIEDOELEINDEN TENEINDE DE ONTVANGER IN STAAT TE STELLEN DE FINANCIËLE KENMERKEN VAN HET/DE DESBETREFFENDE FINANCIËLE INSTRUMENT(EN) TE BEOORDELEN, ZOALS BEDOELD IN ARTIKEL533-13-1, I, 2° VAN DE FRANSE CODE MONÉTAIRE ET FINANCIER, EN VORMT GEEN MARKETINGBERICHT VOOR - EN MAG NIET ALS ZODANIG GEBRUIKT WORDEN DOOR - BELEGGERS OF POTENTIËLE BELEGGERS IN FRANKRIJK.